مقدمه امروزه با توجه به افزایش رشد جمعیت جهان و نیز ویژگیهای بالای میوه های گلخانه ای در سبد خانوار، تولید و پرورش میوه بصورت گلخانه ای اهمیت بسزایی دارد. با پیشرفت تکنولوژی در تولید میوه و سبزیجات از نظر اقتصادی، این صنعت رشد بسیار بالایی داشته و با توجه به غنی بودن میوه ها از ویتامین و املاح معدنی نقش بسیار مهمی در سلامت تغذیه کنندگان دارد. گلخانه مدرن چیست گلخانه مدرن محیطی است ایزوله ، تحت کنترل از نظر اقلیم و ساخته شده از بهینه ترین مواد و تجهیزات سازه ای جهت بهره مندی از بیشترین میزان نور خورشید در فصول مختلف سال برای کشت انواع محصولات. ایجاد محیط گلخانه ای جهت تولید، به معنی استفاده از نور خورشید به مقدار مناسب، کاهش مصرف انرژی، افزایش تهویه طبیعی، مدیریت آسان، کاهش هزینه احداث و راه اندازی می باشد. تاریخچه اولین گلخانه مدرن در سال ۱۹۳۸ برای اولین بار در کشور انگلستان گلخانه های پلاستیکی مورد توجه قرار گرفت. بدلیل سودآوری بیشتر و کیفیت بالای محصولات گلخانه ای مدرن نسبت به سایر روشهای تولید، پیشرفت شایانی در این کشت و صنعت حاصل شده است. یکی از مهمترین تفاوت بین روش گلخانه ای با روشهای دیگر استفاده از نور خورشید و حرارت حاصل از آن میباشد که با سیستم گلخانه ای مانند شاسی، گلخانه پلاستیکی و ... امکان پذیر میباشد. کشت گلخانه برای اولین بار در سال ۱۶۰۰ میلادی در کشور هلند انجام گرفت در آن زمان پرورش گلهای بهاری در فصل زمستان و همچنین میوه جات و سبزیجات خارج از فصل رویش بسیار جذاب بود. اولین گلخانه در مناطق جنوبی و غرب هلنـد ایجاد شد که با استفاده از نورخورشید، دمای مورد نیاز تأمین می شد. تعریف سازه در گلخانه های مدرن گلخانه مدرن باید شرایط اقلیمی بهینه ای را برای رشد گیاهان فراهم آورند. گلخانه ها باید گیاهان را در مقابل تنشهای محیطی نظیر دمای بسیار پایین ،باد ،باران،تگرگ، حملات پرندگان و آفات محافظت کنند. عوامل موثردر طراحی موفق انواع گلخانه مدرن شکل و جهت، نوع سازه، مواد پوششی فنداسیون، تهویه و تجهیزات فنی برای کنترل اقلیم بسیار مهم هستند. سایبان ها و سازه های توری ضد آفت؛ دارای پوشش توری بوده که نسبت به آب نفوذ پذیر هستند. در صورتی که سقف و دیواره جانبی این سازه ها کاملاً با توری دارای منفذ مناسب و ریز پوشیده شوند، از گیاه در برابر آفات محافظت کرده و سایه دهی مناسبی ایجاد میکنند آنها باعث کاهش تشعشع بیش از حد خورشید شده و سرعت و تأثیر شدت باران و همچنین سرعت باد را کاهش میدهند ، اما قادر به جلوگیری از خیس شدن گیاهان در اثر نزولات جوی نیستند و کودها به راحتی شسته و از دسترس خارج میشوند و انجام کودآبیاری کنترل شده امکان پذیر نیست. آنها اثر مثبتی روی کارآیی استفاده از آب ندارند. انواع پوششهای گلخانه مدرن گلخانه مدرن دارای پوششی هستند که نسبت به آب غیر قابل نفوذ بوده و به خوبی نور طبیعی را انتقال میدهند؛ و محصول را در برابر باران و سایر تنشهای اقلیمی حفظ میکنند و معمولاً برای پوشش گلخانه در اقلیم های ملایم از پوشش پلاستیکی و در اقلیم های معتدل از شیشه یا پلاستیک صلب استفاده میشود. گلخانه مدرن به عنوان محیطی مناسب با شرایط تحت کنترل جهت پرورش محصولات کشاورزی کاربردی فراوان دارد. جهت ساخت گلخانه به روش سنتی می توان از چوب و مواد دیگر استفاده نمود و در مقابل برای تأسیس گلخانه مجهز با امکانات پیشرفته از داربست های فلزی و پلاستیکی پلی اتیلن و مواد با دوام دیگر نیز استفاده می شود. بطور کلی هدف از طراحی و ساخت گلخانه مدرن، ایجاد محیط مناسب با شرایط اقلیمی قابل کنترل در طی پروسه تولید جهت دستیابی به شرایط بهینه تولید مد نظر میباشد. انواع گلخانه مدرن از نظر دما: گلخانه سرد گلخانه نیمه گرم گلخانه گرم گلخانه گرم و مرطوب انواع گلخانه های مدرن از نظر سازه: گلخانه های تونلی دایره ای سقف شیروانی قوسی گوتیک قوسی تخت گنبدی اره ای ایگلو کاربرد پلاستیک در پوشش انواع گلخانه مدرن پلاستیک های گلخانه ای در فصول مختلف سال باعث صرفه جویی در زمین، آب و زمان تولید میشود و در نهایت محصول تولیدی در محیطی قابل کنترل کشت شده و در زمانی که قیمت محصول در بازار بالاتر از حد معمول میباشد، به بازار مصرف عرضه می شود. گلخانه مدرن و صنعت گلخانه داری در ایران علمی نوپاست و مشکلات بسیار زیادی در حین تولید وجود داشته و حتی بعضی از آنها ناشناخته بوده و گاهاً قابل کنترل نیستند در حال حاضر تولیدات گلخانه ای در مقایسه با روشهای دیگر تولید بخصوص کشت در فضای آزاد دارای ویژگیهای منحصربه فرد می باشد. تولید محصولات گلخانه ای مدرن به ویژه در مناطق معتدله، صنعتی در حال رشد است و به عنوان یک منبع درآمد و تولید محصولی با کیفیت از اهمیت زیادی برخوردار است. گلخانه، شرایط اقلیمی بهینه را برای رشد گیاه و محافظت محصول در برابر آفات و تنش های محیطی فراهم می آورد. در عین حال،تولیدات گلخانه ای، بهره وری استفاده از آب را افزایش داده و امکان تولید و حفاظت تلفیقی محصول را فراهم می آورد. در کشت حفاظت شده (گلخانه ای) باید اثرات محیطی مد نظر قرار گیرد.و بدین منظور، یکی از ابزارهای ارزیابی اثرات محیطی، ارزیابی چرخه حیات (LCA) است. عوامل موثر در کیفیت محصول گلخانه های مدرن: مدیریت کارآمد تولید دانش و آموزش بهره برداری سازه گلخانه ای مناسب نظارت، احداث و نگهداری صحیح این سیستم کنترل اقلیمی کارآمد در طی تابستان و زمستان اقدام به تولید حفاظتی (IPP) نکات مهم بهداشتی در گلخانه های مدرن: به طور کلی هر عملی که باعث کنترل و پیشگیری بیماریها و آفات و حشرات داخل انواع گلخانه شود، بسیار ضروری بوده و رعایت اصول بهداشت و نظم و انضباط کاری میتواند در این روند کمک شایانی به تولیدات گلخانه ای داشته باشد هر چه شرایط تولید بهینه باشد در مقابل کمیت و کیفیت محصول نیز بصورت چشمگیر افزایش مییابد در زیر به تعدادی از نکات بهداشتی اشاره میشود ضدعفونی بستر گلخانه قبل از کشت و استریل ایجاد حوضچه آب و آهک و فرمالین جلوی درب ورودی گلخانه استفاده از کودهای حیوانی و آلی پوسیده شده هرس نمودن و وجین کردن علف هرز مزارع کاهش مصرف سموم شیمیایی و استفاده بیشتر از روشهای بیولوژیکی استفاده از محافظ جلوی درب سالن و راهرو دستیابی جهت کنترل آب و هوای گلخانه رعایت اصول بهداشت در حین تولید استفاده از روپوش و کفشهای مخصوص حین کار ویژگیها و مزایای گلخانه های مدرن در کشاورزی مدرن سازه های گلخانه ای مدرن معمولاً یک ساختار قاب شیشه ای یا پلاستیکی است که برای تولید میوه ها، سبزیجات، گل ها و هر گونه گیاه دیگری که به شرایط دمایی خاصی نیاز دارد استفاده می شود. اشکال ساختاری اصلی عبارتند ازگلخانه دهانه ای که دارای سقف دو شیب یا A شکل است وگلخانه تکیه که تنها یک شیب سقف دارد و به کناره ساختمان تکیه دارد. گاهی اوقات دو یا چند گلخانه دهانه ای در کنار هم به هم متصل می شوند تا دیوارهای خارجی کمتری داشته باشند و در نتیجه هزینه های گرمایش کمتر است. یک گلخانه مدرن دارای سطح وسیعی از لعاب در طرفین و سقف خود است به طوری که گیاهان در بیشتر ساعات روز در معرض نور طبیعی قرار دارند. شیشه ماده سنتی لعاب بوده است، اما سازه های پلاستیکی مانند پلی اتیلن یا پلی وینیل و فایبرگلاس نیز رایج هستند. قاب سازه گلخانه های مدرن از آلومینیوم، فولاد گالوانیزه یا چوب هایی مانند چوب سرخ، سرو یا سرو ساخته شده است. یک گلخانه مدرن شیشه ای تا حدی توسط پرتوهای خورشید و تا حدی با وسایل مصنوعی مانند بخار در گردش ، آب گرم یا هوای گرم گرم می شود. از آنجا که یک گلخانه مدرن می تواند خیلی گرم و همچنین سرد شود، برخی از انواع سیستم تهویه نیز مورد نیاز است. این معمولاً شامل دهانه‌های سقفی است که می‌توانند به صورت مکانیکی یا خودکار عمل کنند، و دهانه‌های دیواره انتهایی، که از طریق آنها هواکش‌های الکتریکی هوا را کشیده و آن را در سراسر فضای داخلی به گردش در می‌آورند. گلخانه مدرن هیدروپونیک: کشت هیدروپونیک برای اولین بار در کشور امریکا استفاده گردید و مفهوم کلی هیدروپونیک از دو کلمه تشکیل شده است که لغت یونایی HYDRO به معنی آب و کلمه لاتین معنی جای دادن که بطور اختصار یعنی قرار گرفتن مواد در آب میباشد در این روش کشت محیط آبی غنی از مواد مغذی بوده و باعث رشد گیاهان میشود. در روش هیدروپونیک هیچ گونه علف هرزی رشد نمیکند و گیاهان حاصل از این روش سالمتر و زودرس تر هستند و فضای کمتری نیز اشغال میکنند نام علمی این روش در ایران به آبکشت مشهور میباشد که سابقه چندانی ندارد. اصطلاح هیدروپونیک به معنای تولید در آب میباشد و در عمل به معنی پرورش گیاهان در آب با استفاده از محلول مورد نظر میباشد این نوع کشت باعث کاهش هزینه تولید و نیز کاهش زمان تولید محصول میشود . کشت گیاهان برای اولین بار بر روی خاک و سایر محیط کشت موجود به غیر از محیط هیدروپونیک انجام می شود و از میان انواع محیط های کشت،بیشتر محیط خاکی مد نظر بود و بعد از آن انواع دیگر محیط های کشت آزمایش و بلافاصله مورد استفاده قرار گرفت و در سال ۱۹۳۸ نیز روش کشت هیدروپونیک شروع شد کلمه هیدروپونیک به منحنی تکنولوژی رشد گیاهان با استفاده از آب خالص و در محیطی غیر از خاک میباشد. کشت سبزه ها در درون محیط آبی بویژه در ایام عید نوروز به رسم ۲۵۰۰ ساله ایرانیان شاید اولین کشت هیدروپونیک در جهان باشد. امروزه برخی کشورها مانند فرانسه ،هلند ،استرالیا آمریکا و کانادا و ژاپن در کشت هیدروپونیک آزمایشات و فعالیتهای زیاد انجام میدهند در مقابل در بعضی از مناطق ایران مانند تهران کرج هشتگرد کرمانشاه و حتی جزیره کیش محصولات باغی به روش هیدروپونیک کشت میشود و در عوض محصولاتی دیگری مانند ،صیفی سبزی و توت فرنگی بصورت هیدروپونیک کشت نمیشود. اهداف مهم کشت هیدروپونیک: صرفه جویی در مصرف آب بویژه مناطق کم آب بازدهی بالاتر در واحد سطح نسبت به سایر روشها افزایش کیفیت محصول با کنترل بهتر شرایط کنترل و پیشگیری بیماریها و سایر عوامل مزاحم کاهش هزینه نیروی کار و تسهیل در امر تولید تولید محصول در تمامی فصول سال بهره برداری از مکانهای متروکه و یا انباری و پشت بام بهینه بودن این روش در مقایسه با سایر روشهای کشت در رابطه با محدود بودن اراضی تولید برخی از محصولات خاص که با این روش عملکرد خوبی دارند کنترل تمامی عوامل مربوط به تولید در زمان کشت و داشت و برداشت در روش کشت هیدروپونیک بجای استفاده از آبیاری از محلول دهی استفاده میشود در مقابل بازده بیشتری نسبت به سایر روشها دارد محیط کشت هیدروپونیک در رابطه با نوع یون با ماده استفاده شده در آن به راحتی قابل کنترل میباشد هر چند که در کشت هیدروپونیک از خاک بعنوان ماده زمینهای استفاده نمیشود اما نیاز به مواد معدنی و مواد غذایی در خاک غیر قابل انکار میباشد در کشت ،آبی فقط عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در اختیار آنها قرار میگیرد تا بتواند به بهترین نحو رشد نماید و در عین حال گیاه دچار تنش آبی نمیشود در چنین محیطی با کنترل درجه حرارت میزان رطوبت و نور میتوان در تمام طول سال مبادرت به تولید نمود. تولید محصولات مختلف براساس دما درگلخانه های مدرن: گیاهانی که در گلخانه‌های مدرن رشد میکنند بر اساس دمای مورد نیازشان در ساعات شب به چندین دسته تقسیم میشوند. در یک گلخانه خنک ، دمای شبانه به حدود 7-10 درجه سانتیگراد (45-50 درجه فارنهایت) کاهش می یابد. از جمله گیاهان مناسب برای خنک کردن گلخانه ها می باشدآزالیا ،سینراریا ،سیکلامن ،میخک ،فوشیا ،شمعدانی ،نخود شیرین ،اسنپدراگون ها و انواع گیاهان پیازدار از جمله نرگس ،زنبق ،لاله ها ،سنبل ، ونرگس . آگلخانه گرم دارای دمای شبانه 10-13 درجه سانتیگراد (50-55 درجه فارنهایت) است. بگونیا ،گلوکسینیا ،بنفشه آفریقایی ،گل داودی ،ارکیده ،گل رز ،کولوس ، و بسیاری از انواع سرخس وکاکتوس ها و غیره ساکولنت ها برای چنین دماهایی مناسب هستند. در یک گلخانه گرمسیری، یا گرمخانه ای که دمای آن در شب بین 16 تا 21 درجه سانتیگراد (60 تا 70 درجه فارنهایت) است.کالادیوم ،فیلودندرون ،گاردنیا ،پوینستیا ،بوگنویل ،گل شور ، و بسیاری از انواع نخل و ارکیده را می توان پرورش داد. در کشورهایی که آب و هوای خنک دارند، از گلخانه های تجاری برای پرورش گوجه فرنگی و سایر سبزیجات در هوای گرم استفاده می شود سیستم‌های آبیاری گلخانه مدرن: یکی از مهم ترین عملیات ها در تولید محصولات گلخانه مدرن ایرانی و خارجی آبیاری می باشد که توسط آن آب و مواد غذایی گیاه در دسترس ریشه قرار می گیرد. بیشتر گیاهان گلخانه ای به خاطر رشد بالای خود به آب زیادی نیاز دارند و تبخیر و تعرق زیاد و تهویه بالا در گلخانه نیاز گیاهـان بـه آب را افزایش میدهد. در صورت عدم تأمین آب گیاهان، علایمی از قبیل کم شدن رشد گیاه، کوچک مانـدن برگها، کوتاه شدن فاصله میانگره ها، سوختگی برگها و ریزش آنها و در ادامه متوقف شدن رشد کلی گیاه بوجود می آید و در مقابل در صورت پر آبی و استفاده از آب زیاد در ناحیه ریشه گیاهان علایمی نظیر افزایش ارتفاع گیاه، آبدار شدن ساقه و در ادامـه افـزایش پژمردگی و مرگ گیاهان اتفاق می افتد که این حالت در اثر کاهش میزان اکسیژن جذبی توسط ریشه و کاهش مـواد غـذایی همراه با آب بوجود می آید. استفاده از روشهای قدیمی در آبیاری باعث بروز مشکلات عدیده ای درگلخانه شده و در مقابل استفاده از روش مدرن باعث برطرف شدن مشکلات شده و کمیت و کیفیت محصول نیز ارتقاء خواهد یافت. مزایای استفاده از آبیاری پیشرفته نسبت به آبیاری های قدیمی : الف)در روش آبیاری پیشرفته، مدیریت بسیار دقیق بوده و به نیروی کار کمتری نیاز می باشد. ب)میزان رطوبت خاک و گیاه در حالت ایده آل می باشد. پ)در آبیاری مکانیزه آبیاری زمانی انجام می گیرد که گیاه نیاز آبی داشته باشد. ت)کارآیی مصرف آب در آبیاری پیشرفته بسیار زیادی باشد. ث)آبیاری در روش پیشرفته قابل برنامه ریزی می باشد. انواع سیستم های آبیاری در گلخانه مدرن : آبیاری قطره ای آبیاری دستی آبیاری مه افشانی یا میست آبیاری بارانی آبیاری زیر زمینی آبیاری سیستم کف پوش اسفنجی سیستم جزر و مدی سیستم ( NFT) آبیاری سطحی همچنین میتوانید جهت کسب اطلاعات بیشتر به مقاله آبیاری گلخانه های مدرن مراجعه نمایید. سیستم کنترل اقلیم چیست سیستم کنترل اقلیم در واقع مانند یک مغز متفکر دیجیتالی است که تمامی پارامترهای دمایی،غذایی،نوری،رطوبتی،آفات وبیماری ها،میزان رشد و باردهی،برق،مه پاش،تهویه و... را به وسیله ی حسگرهای دقیق سنجش می کند و توسط نرم افزارهای موجود مدیریت و کنترل می کند. در گلخانه های نسل قدیم تر سیستم اتوماسیون به صورت نیمه اتوماتیک برخی احتیاجات مدیریت گلخانه را رفع می کرد اما در سیستم های مدیریت گلخانه مدرن تمامی نیازها به صورت ریموت و از راه دور قابل مدیریت می باشد و نیاز به حضور کارگران در محیط گلخانه را به مقدار چشمگیری کاهش می دهد. در نسل های جدیدتر گلخانه های مدرن طبقانی و هوشمند عامل رباتیک هم بسیار نقش بسزایی دارد به صورتی که تمامی مراحل آماده سازی و کشت و برداشت محصولات به وسیله های ماژول های هوشمند انجام و تا مرحله ی بسته بندی محصولات می رود. مزایای سیستم کنترل اقلیم در گلخانه مدرن: راندمان استفاده از منابع بالا (RUE) راندمان مصرف آب (WUE) کارایی CO2 و کود بهره وری در مصرف انرژی نورانی بهره وری سالانه بالا در واحد سطح زمین گیاهان با کیفیت بالا را طبق برنامه زمان بندی شده تولید کرد قابلیت کنترل بالای محیط گلخانه تکرارپذیری بالا و قابلیت پیش بینی عملکرد و کیفیت محصولات قابلیت ردیابی بالا فرآیند های رشد سازگاری بالا برای مکان های متفاوت قابلیت کنترل بالای شرایط بهداشتی ماندگاری طولانی در دمای خارج از محیط گلخانه قبل از سرو محصولات نیازی به شستن یا طبخ نیست اندازه گیری آسان نرخ ساعتی و/یا روزانه تامین منابع، تولید و ضایعات نور مکمل گلخانه های مدرن : جهت رفع مشکل در میزان نور گلخانه مدرن و افزایش فتوسنتز و رشد گیاهان در روزهای ابری و بارانی میتوان از نورهای مکمل در داخل گلخانه های مدرن بهره برد و همچنین یا نورهای تکمیلی طول دوره روشنایی روزانه کنترل شده و با افزایش نور میتوان فتوپریود نوری را نیز کنترل کرد. در شمال کشورمان و در نیمه دوم سال به علت بارندگی زیاد و ابری بودن آسمان، نور مورد نیاز گلخانه کم شده و با کمک گرفتن از نورهای تکمیلی میتوان با افزایش طول روز رشد گیاهان گلخانه ای و محصول دهی آنها را کوتاهتر کرد جهت افزایش فتوسنتز و رشد گیاهان در گلخانه به نور مکمل در حدود 2/5 mol/m ۴۰-۸۰ در مدت ۱۲-۶ ساعت نیاز میباشد. نوع لامپ مورد استفاده ارتفاع آن فاصله لامپها از یکدیگر شدت نور آنها با توجه به ساختمان شکل گلخانه و همچنین نوع گیاه تعیین میشود. در بکارگیری از انواع لامپهای مصنوعی به موارد زیر توجه بیشتری میشود: استفاده از لامپهایی که هزینه نصب و راه اندازی آنها کمتر باشد. توجه به طول موج و طیف نوری مورد نظر که باید دارای مقدار زیادی نور قرمز و مقدارکمی نور مادون قرمز باشد. قدرت و حرارت نور انتخابی برای گیاه مورد نظر مناسب باشد. در زمان استفاده میزان سایه اندازی نور مصنوعی کمتر و یکنواخت تر باشد. لامپها در زمانی از روز روشن شود که نور خورشید در آن لحظه کمتر باشد و برای اینعمل از سیستم کنترل دار میتوان بهره برد. برای بکارگیری نور مصنوعی باید قبلاً در واحد سطح کوچکتر از آن استفاده شود تا عملکردآن مشخص شود. کلام پایانی: در این مقاله سعی بر این بود که در خصوص راه اندازی و مدیریت گلخانه های مدرن نکاتی که بسیار عمومیت دارند و جز مسائل بیسیک می باشد مورد بررسی قرار بگیرد .این نکته حائز اهمیت می باشد که اقلیم هر محصول مورد نظر با توجه به بودجه ی تخصیص داده شده برای احداث گلخانه نیاز به برنامه ریزی خاص خود می باشد. شرکت ایران گرولایت به عنوان اولین شرکت دانش بنیان در زمینه طراحی ،اجرا و ساخت پلنت فکتوری این مزیت را برای شما عزیزان دارد که به پشتوانه نیروی متخصص خود در زمینه اجرای گلخانه های مدرن ،قیمت گلخانه، مشاوره های تخصصی را ارائه دهد. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه از طریق کانالهای ارتباطی با ما در تماس باشید.