نشاء پیوندی سبزیجات: مزایا، معایب و آموزش

مقدمه:

نشاء پیوندی یکی از روش‌های موثر برای مقابله با بیماری‌های خاک‌زاد و افزایش عملکرد و کیفیت سبزیجات میوه‌ای است. در این مقاله قصد داریم با بررسی کامل این روش، مزایا و معایب آن را بیان کنیم و آموزش کاملی برای تولید و کشت نشاء پیوندی ارائه دهی

نشاء پیوندی چیست:

 یکی از راه‌های مقابله با این بیماری‌ها، استفاده از نشاء پیوندی است. در این روش، گیاهان حساس به بیماری‌ها بر روی پایه‌های مقاوم به بیماری پیوند می‌شوند و گیاهی حاصل می‌شود که هم از صفات مطلوب رقم پیوندک برخوردار است و هم نسبت به بیماری‌ها مقاوم است.

تاریخچه نشای پیوندی در ایران:

در ایران، تولید نشاء پیوندی سبزی‌ها از دهه 1340 آغاز شد. در ابتدا، این فناوری عمدتاً در کشت محصولاتی مانند گوجه فرنگی، خیار و فلفل مورد استفاده قرار می‌گرفت. با گذشت زمان، کاربرد این فناوری به سایر محصولات سبزی‌جات نیز گسترش یافت.

مزایای استفاده از نشاء پیوندی سبزی‌ها:

1.مقابله و کنترل بیماری‌های خاک‌زاد:

یکی از مهم‌ترین مزایای استفاده از نشاء پیوندی، مقابله و کنترل بیماری‌های خاک‌زاد است. پایه‌های مقاوم به بیماری‌ها می‌توانند از انتقال بیماری‌ها به گیاهان حساس جلوگیری کنند. این امر منجر به کاهش چشم‌گیر هزینه‌های تولید و افزایش عملکرد محصول می‌شود.

2. ارتقای قدرت رشد گیاه:

در کشت‌های گلخانه‌ای، هزینه‌های تولید نسبت به کشت‌های فضای باز بسیار بیشتر است. یکی از راه‌های کاهش این هزینه‌ها، استفاده از نشاء پیوندی است. نشاء پیوندی نسبت به نشاء غیر پیوندی دارای قدرت رشد و عملکرد بالاتری است و می‌تواند در طول دوره کشت محصول بیشتری تولید کند. این امر منجر به افزایش درآمد تولیدکنندگان می‌شود. پایه‌های پیوندی دارای سیستم ریشه‌ای قوی‌تری نسبت به ارقام غیر پیوندی هستند. این امر منجر به افزایش قدرت جذب ریشه و در نتیجه افزایش رشد و عملکرد گیاه می‌شود.

3.طولانی شدن دوره برداشت محصول:

در کشت‌های گلخانه‌ای، با استفاده از نشاء پیوندی می‌توان دوره برداشت محصول را تا 12 ماه افزایش داد. این امر منجر به افزایش درآمد تولیدکنندگان می‌شود.

4.افزایش جذب عناصر غذایی:

پایه‌های پیوندی دارای سیستم ریشه‌ای قوی‌تری نسبت به ارقام غیر پیوندی هستند. این امر منجر به افزایش جذب عناصر غذایی و در نتیجه افزایش کیفیت و عملکرد محصول می‌شود.

5.بهبود شاخصه‌های کمی و کیفی میوه:

سیستم ریشه‌ای قوی در نشاء های پیوندی، بر روی شاخصه های مهم کیفی میوه به طور مستقیم تاثیر می‌گذارد. به عبارتی صفاتی از قبیل شاخص طعم، میزان قند، میزان رنگیزه های انتوسیانین و کاروتنوئید نظیر لیکوپن و... ، رنگ پوست میوه، صافی پوست، بافت گوشت همگی تحت تاثیر پیوند و نوع پایه تغییر می‌کنند.

6.ارتقای عمر پس از برداشت محصول:

عمر پس از برداشت برای سبزی های میوه‌ای صادراتی عاملی بسیار مهم است. نشاء های پیوندی به دلیل قدرت جذب و توسعه بسیار زیاد ریشه ای که دارند، مقادیر زیادی کلسیم را می‌توانند جذب کنند و در بافت های خود اسکان دهند، که این عامل منجر به افزایش عمر پس از برداشت این محصولات خواهد شد.

7.بالا بردن تحمل گیاه به دمای پایین و بالا و تنش شوری و عناصر سنگین:

استفاده از نشای پیوندی در گلخانه‌های مدرن

در کشت های کنترل‌شده یا کشت هایی که در شرایط کنترل شده محیطی و اقلیمی انجام می‌شوند هدف تولید حداکثری متناسب با توان ژنتیکی گیاه است. این کشت ها عموما درگلخانه های مدرن انجام می‌شوند و بروز هرگونه تنش و شوک‌های ناگهانی می تواند منجر به افت عملکرد شود. استفاده از نشاء پیوندی در گلخانه‌های مدرن امری جدی و ضروری می‌باشد که می‌تواند از خسارت های احتمالی محیطی نظیر دمای بالا و پایین، تغییر  Ec محلول غذایی و ... جلوگیری کند.

مزیت دیگر این گیاهان امکان استفاده از زه آب آبیاری است، بدین ترتیب کشاورز می‌تواند زه آب خروجی از کیسه های کشت را مجددا در سیستم تغذیه و آبیاری به صورت محدود مورد استفاده قرار دهد که این عامل خود منجر به کاهش هزینه های مرتبط با محلول های غذایی و آب مصرفی خواهد‌شد.

کاهش تعداد نشا مصرفی در متر مربع:

در سال های اخیر مطالعات زیادی در مورد سبزی‌های پیوندی در کشور های پیشرو این فناوری نظیر کره، ژاپن، هلند، یونان ، آمریکا و ایران انجام شده است که نشان می‌دهد، به سبب قدرت بسیار بالای پایه های پیوندی، می‌توان گیاهان پیوندی را به صورت چند شاخه تربیت کرد، این عامل بخصوص در گوجه فرنگی بسیار مهم می باشد. بر اساس مطالعات در گوجه فرنگی های گیلاسی و زیتونی پیوندی می‌توان گیاه را به صورت 4 ساقه و در گوجه فرنگی های بیف و کلاستر می‌توان گیاه را به صورت 2 الی 3 ساقه تربیت کرد، به بیان ساده تر با استفاده از نشاء گوجه فرنگی پیوندی، به جای استفاده از بیست و چهار هزار نشاء در هر هکتار گلخانه، تنها به دوازده هزار نشاء پیوندی گوجه‌فرنگی نیاز خواهیم داشت.

مشکلات مربوط به نشاء پیوندی و راه‌حل های آن

مهم ترین چالش و موانع در تولید نشائ پیوندی سبزی ها، هزینه بالای تولید نشاء پیوندی است و بخش قابل توجهی از این هزینه ها مربوط به نیروی انسانی می‌باشد. فناوری تولید نشاء پیوندی به تعداد زیادی نیروی متخصص، ماهر و آموزش‌ دیده برای پیوند و نگهداری پس از پیوند نیاز دارد و این افراد قبل از به کارگیری حتما باید آموزش های کافی را دریافت کرده باشند در غیر این صورت، به کارگیری افراد مبتدی می‌تواند خسارات مالی فراوانی را به دنبال داشته باشد.

ربات های پیوند زنی

در هر دو مورد ذکر شده استفاده از ربات های پیوند زنی در نشاء پیوندی می‌تواند تا حدودی هم هزینه ها را از طریق مکانیزه کردن عملیات پیوند کاهش دهد و هم برش دقیق با سرعت بالا انجام دهد به طوری که این ربات ها می‌توانند 350 تا 400 نشاء را در ساعت پیوند بزنند، اما متاسفانه دسترسی به این ربات‌های پیوندزن که غالبا به صورت نیمه اتوماتیک هستند و درکشور بسیار محدود است.

دسترسی ناکافی به پایه های مناسب و قیمت بالای بذر این پایه ها چالش دیگر تولید نشاء پیوندی در ایران است. بذر پایه عمدتا از کشور‌های آسیایی(ژاپن) و اروپایی نظیر هلند وارد کشور می‌شوند، همچنین واردات آن پیوسته نبوده و دسترسی به آن کافی نیست، از طرفی قیمت بذور این پایه ها نیز بسیار بالا بوده و قیمت نهایی نشاء پیوندی را افزایش می دهد.

برگزاری دوره های آموزشی در صنعت تولید سبزی‌جات

در سال های اخیر به سبب برگزاری دوره های ترویجی و آموزشی متعدد در حوزه های مختلف کشاورزی بخصوص در صنعت تولید سبزی‌ها‌ و کشت نشا پیوندی و همچنین ارتباط دانش آموختگان این حوزه با کشاورزان، تمایل زیادی از جانب کشاورزان برای تهیه و کشت نشاء پیوندی سبزی های میوه‌ای به وجود آمده است اما به سبب چالش های ذکر شده در این حوزه ، میزان تولید نشاء پیوندی در کشور جوابگوی نیاز کشاورزان نیست و بین میزان تولید و میزان عرضه نشاء پیوندی فاصله بسیار زیادی وجود دارد. با توجه به اینکه ایران در حوزه تولید نشاء پیوندی سابقه ای نزدیک به نیم قرن دارد، ورود سرمایه گذاران و متخصصین سبزی‌کاری به این حوزه، می‌تواند باعث خلق سرمایه و پاسخگویی نیاز کشاورزان به نشاء پیوندی شود.

راهکارهای رفع چالش‌های تولید نشای پیوندی

1.مکانیزه کردن عملیات نشاء پیوندی:

با استفاده از ربات‌های پیوندزن می‌توان سرعت و دقت پیوند را افزایش داد و از بروز خسارات ناشی از پیوند توسط افراد غیرمتخصص جلوگیری کرد.

2.توسعه برنامه‌های اصلاحی برای تولید پایه‌های مقاوم به بیماری‌ها و تنش‌های محیطی:

با توسعه برنامه‌های اصلاحی می‌توان پایه‌های مناسب و مقاوم به بیماری‌ها و تنش‌های محیطی تولید کرد که منجر به کاهش هزینه‌های تولید نشاء پیوندی شود.

3.تولید پایه‌های پیوندی در داخل کشور:

با تولید پایه‌های پیوندی در داخل کشور می‌توان از واردات این پایه‌ها و هزینه‌های بالای آن جلوگیری کرد.

4.آموزش کشاورزان در مورد مزایای نشاء پیوندی و نحوه کشت آن:

با آموزش کشاورزان می‌توان از مزایای نشاء پیوندی به طور کامل بهره‌مند شد و میزان تولید و کیفیت محصول را افزایش داد.

نتیجه‌گیری

با توجه به روند رو به رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای محصولات کشاورزی، استفاده از فناوری‌های نوین در این حوزه امری ضروری است. فناوری نشاء پیوندی سبزی‌ها یکی از این فناوری‌ها است که می‌تواند نقش مهمی در افزایش تولید، بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید سبزیجات در ایران داشته باشد.

با رفع چالش‌های موجود در حوزه تولید نشاء پیوندی، می‌توان از مزایای این فناوری به طور کامل بهره‌مند شد. در این راستا، اقدامات زیر می‌تواند مفید باشد:

اقدامات موثر جهت رفع مشکلات تولید

1.توسعه برنامه‌های اصلاحی برای تولید پایه‌های مقاوم به بیماری‌ها و تنش‌های محیطی:

با توسعه برنامه‌های اصلاحی می‌توان پایه‌های مناسب و مقاوم به بیماری‌ها و تنش‌های محیطی تولید کرد که منجر به کاهش هزینه‌های تولید نشاء پیوندی شود. این امر می‌تواند با همکاری مراکز تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی انجام شود.

2.تولید پایه‌های پیوندی در داخل کشور:

با تولید پایه‌های پیوندی در داخل کشور می‌توان از واردات این پایه‌ها و هزینه‌های بالای آن جلوگیری کرد. این امر می‌تواند با همکاری بخش خصوصی و دولتی انجام شود.

3.مکانیزه کردن عملیات پیوند:

با استفاده از ربات‌های پیوندزن می‌توان سرعت و دقت پیوند را افزایش داد و از بروز خسارات ناشی از پیوند توسط افراد غیرمتخصص جلوگیری کرد. این امر می‌تواند با حمایت از سرمایه‌گذاری در بخش تولید ربات‌های پیوندزن انجام شود.

4.آموزش کشاورزان در مورد مزایای نشاء پیوندی و نحوه کشت آن:

با آموزش کشاورزان می‌توان از مزایای نشاء پیوندی به طور کامل بهره‌مند شد و میزان تولید و کیفیت محصول را افزایش داد. این امر می‌تواند با همکاری مراکز تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و بخش خصوصی انجام شود.

پیش‌بینی آینده فناوری نشاء پیوندی در ایران

با توجه به مزایای متعدد نشاء پیوندی سبزی‌ها، پیش‌بینی می‌شود که این فناوری در آینده‌ای نزدیک جایگاه ویژه‌ای در صنعت کشاورزی ایران پیدا کند. با رفع چالش‌های موجود در این حوزه، می‌توان از مزایای این فناوری به طور کامل بهره‌مند شد و شاهد افزایش تولید، بهبود کیفیت و کاهش هزینه‌های تولید سبزیجات در کشور بود.

پیش‌بینی‌ها برای آینده فناوری نشاء پیوندی سبزی‌ها در ایران مثبت است. با رفع چالش‌های موجود در این حوزه، می‌توان انتظار داشت که این فناوری در آینده‌ای نزدیک جایگاه ویژه‌ای در صنعت کشاورزی ایران پیدا کند.

کلام پایانی

در این مقاله با نشاء پیوندی و روش‌های تولید و کشت آن آشنا شدیم. نشاء پیوندی یکی از راه‌های موثر برای مقابله با بیماری‌های خاک‌زاد و افزایش عملکرد و کیفیت سبزیجات میوه‌ای است. با استفاده از پایه‌های مقاوم و روش‌های پیوند زدن مناسب، می‌توانیم نشاء پیوندی با کیفیت بالا تولید کنیم و از آن در کشت‌های گلخانه‌ای و فضای باز استفاده کنیم. 

شرکت ایران گرولایت با بهرمندی از اساتید متخصص در حوزه نشاء پیوندی سبزی و همچنین متخصصین حوزه نور و لامپ رشد گیاه توانسته است به پروتکل های خاص این فرایند دست پیدا کند. چنانچه در زمینه تجهیزات اتاق التیام نشاء پیوندی و نور تکمیلی گلخانه های تولید نشاء سبزی ها به دنبال اطلاعات تخصصی بیشتر هستنید، مشاورین متخصص ما، آماده ارائه هرگونه مشاوره و پاسخ‌گویی به سوالات شما میباشند.