نور و رشد گیاه

آنچه در این مقاله میخوانید
     نور و رشد گیاه

    نور یکی عوامل غیر زنده اکوسیستم است که نقشی مهم در غذاسازی تولید کننده‌ها دارد. درباره اثر نور و رشد گیاه مطالعات فراوانی انجام شده است. چراغ مخصوص رشد گیاه به تازگی وارد ایران شده و تاریچه چندانی ندارد. اهمیت وجود نور برای رشد گیاه و عدم وجود آن در محیط های سرپوشیده  مسبب آن شد که به صورت تخصصی به این موضوع بپردازیم. نور مهم ترین فاکتور رشد گیاه است، اهمیت نبودن نور بر شکل بیرونی گیاه و سرعت رشد طولی آن تاثیر می‌گذارد.

    گیاهی که در تاریکی می‌روید معمولا ساقه‌ای بلند و باریک دارد. برگها گسترش نمی‌یابند. برگها و ساقه‌ها هر دو فاقد کلروفیل‌ خواهند بود. اگر چنین گیاهی در معرض نور قرار گیرد، رشد طولی ساقه‌اش کاهش می‌یابد. اگر همان نوع گیاه زیر نور یا ال ای دی مخصوص رشد گیاه پرورش یابد تنومند شده و برگهای آن کاملا سبز و بزرگ می‌شوند و با فاصله کمتری در طول ساقه قرار می‌گیرند.

     

    نور و رشد گیاه

    فتوتروپیسم (نورگرایی):

    اگر گیاهی را در سایه برویانیم به سمت نور تغییر جهت می‌دهد این پدیده را در گیاهان فتوتروپیسم یعنی نور‌گرایی می‌نامند. نورگرایی در ساقه مثبت است یعنی ساقه به سمت نور خم می‌شود. ریشه‌ها برخلاف ساقه یا به محرک نور پاسخ نمی‌دهند و یا نسبت به آن گرایش منفی ظاهر می‌کنند یعنی در جهت مخالف نور خم می‌شوند. اغلب برگها نسبت به نور طوری قرار می‌گیرند تا پرتوهای روشنایی بطور عمودی بر آنها بتابد. این پدیده با نور رشد گیاه و یا همان لامپ مخصوص گلخانه نیز رخ می دهد.

    (فتوپریودیسم و تشکیل گل):

    اثر تناوب روز و شب و یا روشنایی و تاریکی (دوره نوری) در رشد و نمو و تشکیل گل و یا پدیده‌های دیگر مانند بیدار شدن دانه، ریزش برگ و غیره از وجود خاصیتی در گیاه ناشی می‌شود که آن فتوپریودیسم می‌نامند. برای مثال در گیاهان می‌توان با تغییر مدت تابش نور در گلخانه، گل دادن یک گیاه را تسریع کرد. این موضوع در گلکاری و باغبانی اهمیت فراوان دارد. به‌علاوه رویش دانه در بعضی گیاهان، تولید سبزینه و ریختن برگها در فصل پاییز به تغییرات تابش نور بستگی دارد. تنظیم مدت تابش نور فقط با نور رشد گیاه (لامپ های مخصوص رشد گیاه) امکان پذیر است.

    (تقسیم بندی گیاهان از نظر حساسیت به دوره نوری):

    • گیاهان بی‌تفاوت: که برای تشکیل گل به طول روز و شب حساسیت از خود نشان نمی‌دهند مانند بعضی از گونه‌های گوجه فرنگی ، گل میمون و میخک.

    • گیاهان کوتاه روز: گیاهانی هستند که در روزهای کوتاه گل می‌دهند و اگر آنها را در معرض نور روزانه طولانی قرار دهند، گل دادنشان متوقف می‌شود. گیاهان کوتاه روز در روزهای دراز تابستان بطور رویشی رشد می‌کنند و تا پاییز و زمستان که روزها کوتاه می‌شوند گل نمی‌دهند. مانند گل داوودی.

    • گیاهان بلند روز: فقط در دوره نوری طولانی گل می‌دهند. و اگر دوره نوری کوتاه باشد فقط رشد رویشی دارند. مانند ختمی ، اسفناج و زنبق. برای اینگونه از گیاهان می توان نور رشد گیاه تهیه نمود.

    (دوره بحرانی نور):

    حد فاصل بین طول روز مناسب برای رشد رویشی و طول روز مولد گل و دانه برای یک گیاه دوره بحرانی نور نامیده می‌شود. گیاهان کوتاه روز، در روزهای کوتاهتر از طول روز بحرانی و گیاهان بلند روز در روزهای بلندتر از طول روز بحرانی گل می‌دهند.
    (تقسیم بندی گیاهان از نظر بردباری نسبت به نور):
    گیاهان را از این نظر به سه گروه آفتاب خواه، سایه خواه و گیاهانی که به حد متوسطی از شدت نور نیازمندند تقسیم می‌کنند.
    (اثر نور بر روی تعرق گیاهان):
    نور بطور معمول بر شدت تعرق اثر مستقیم دارد. معمولا در روز روزنه‌های هوایی برگها باز هستند. این امر سبب می‌شود که بخار آب موجود در برگ وارد جو شود. در شب که روزنه‌ها بسته‌اند، میزان تعرق به مقدار زیاد کاهش می‌یابد.

    نور رشد گیاه و انجام واکنشهای فتوشیمیایی در گیاهان:

    رنگیزه‌های برگ قدرت جذب برخی از پرتوهای نور سفید خورشید را دارا هستند. رنگیزه‌های نوری می‌توانند این پرتوها را که مربوط به رنگهای قرمز، آبی، نیلی و بنفش است جذب کنند. پس از جذب بعضی از پرتوهای نور خورشید بویژه پرتوهای قرمز بوسیله رنگیزه کلروفیل واکنشی در مولکولهای آن بوجود می‌آید که به آن واکنش فتوشیمیایی می‌گویند. بدین معنی که پس از جذب انرژی فوتونها بوسیله کلروفیل ، یکی از الکترونهای مولکول آن به مدار بالاتر یعنی به سطح انرژی بالاتری منتقل می‌شود.
    چنین مولکولی را مولکول تحریک شده می‌گوییم. این مولکولها بسیار ناپایدارند و به سرعت انرژی دستاوردی را از دست می‌دهند و به وضع پایدار اولیه برمی‌گردند، این انرژی ممکن است به صورت گرما، نور، یا فلوئورسانس از دست برود ولی در فرآیند فتوسنتز این انرژی در واکنشهای شیمیایی یعنی واکنشهای نقل و انتقال الکترون شرکت می‌کند و نتیجه آن ذخیره این انرژی به صورت انرژی شیمیایی در مواد آلی است.
    علت گرایش انتهای ساقه به سمت نور
    علت گرایش انتهای ساقه به سمت نور، تجمع اکسین بیشتر در سمت نور ندیده این اندام است.

    علت نورگرایی منفی در ریشه

    سلولهای ریشه نسبت به مقدار بسیار اندک اکسین واکنش نشان می‌دهند و رشد می‌کنند و رشد آنها نسبت به مقدار زیاد این هورمون متوقف یا کند می‌شود. در نتیجه تراکم اکسین زیاد در سمت نور ندیده ریشه سبب می‌شود که این قسمت نسبت به سمت نور دیده رشد کمتری داشته باشد و ریشه به سمت مخالف نور خم گردد.

    (طیف خورشید):

    امواج نوری که از خورشید به زمین می رسند دارای طول موجهایی بین 106 تا 1014 سانتیمتر می باشند که در آنها فقط امواج بین 380 نانومتر (بنفش) و 760 نانومتر (سرخ) قابل رویت است و طیف مرئی را تشکیل می دهد.طیف مرئی خورشید نشان داده شده است: (واحد طول بر حسب نانومتر)
    بخار آب موجود در هوا، گرد و غبار و ابرها مقداری از نور خورشسید را جذب، منعکس و پخش می کند.

    اُزُن موجود در جو نیز مقداری از نور فرابنفش را که برای انسان و گیاه مضر است جذب می کند. اثر نورطبیعی و نور و رشد گیاه بر روی گیاهان را از سه جنبه کمیت و کیفیت و مدت تابش مورد مطالعه قرار می دهند:

    1. کمیت نور: کمیت یا شدت نور عبارتست از مقدار امواج نورانی که در واحد زمان به واحد سطح می رسد و واحد اندازه گیری آن فوت کندل ( Lux7/10=Foot candle) یا لوکس (Lux) می باشد. در بیشتر نقاط ایران شدت نور به اندازه کافی و گاهی چندین برابر بیشتر از نیاز گیاه است. در روزهای آفتابی ، شدت نور اغلب به 10000 فوت کندل می رسد. شدت نور بر روی پاره ای از اعمال گیاهی از جمله فتوسنتز اثر می گذارد.

    2. کیفیت نور: نورهای مختلف کارهای مختلفی در گیاه انجام می دهند، مثلاً گیاه در نور سبز قادر به عمل فتوسنتز نیست در حالیکه نور سرخ و آبی باعث حداکثر عمل فتوسنتز می شوند، یا برای تولید رنگ قرمز در سیب و یا بنفش در بادمجان، نور آبی بنفش لازم است (به همین جهت قسمت زیر کلاهک بادمجان که نور بدان نمی رسد سفید باقی می ماند). اگر روی قسمتی از میوه نارس سیب که هنوز رنگ نگرفته را با موم بپوشانیم (یعنی مانع رسیدن نور به آن قسمت از پوست میوه بشویم) و بر روی موم مطالبی را بنویسیم بطوریکه موم سوراخ دار بشود، پس از یکی دو ماه مطلب نوشته شده، به خط قرمز روی سیب ظاهر خواهد شد. برای گل دادن، گیاهان احتیاج به نور سرخ و فرو سرخ دارند.

    3.  طول مدت تابش: مقدار نوری که به نقاط کره زمین تابیده می شود به طول مدت تابش و زاویه تابش بستگی دارد. به علت کرویت زمین، نور خورشید در نقاط مختلف و در ساعات مختلف روز با زوایای مختلفی می تابد. یعنی در استوا بصورت عمودی و در قطب ها کاملاً مورب به زمین تابیده می شود. بنابراین نور خورشید بر حسب زوایه تابش خود، فاصله کمتر یا بیشتری را در جو (اتمسفر) طی می کند و از همین روست که میزان انرژی دریافتی زمین در نقاط مختلف و در فصلهای مختلف فرق می کند. طول مدت تابش و به عبارت دیگر نور گاه بر روی رشد و گل دهی تعداد بسیار زیادی از گیاهان اثر مستقیم دارد که در همین بخش مورد بحث قرار خواهد گرفت.

    (سناريوهاي متفاوت براي مريخ):

      دورنماي جست وجوي حيات فرازميني ديگر از آن حوزه علمي- تخيلي يا شکارگران بشقاب پرنده نيست. به جاي اينکه منتظر بيگانگان بمانيم تا به سوي ما بيايند، ما به دنبال آنها مي گرديم.

    شايد تمدن هايي پيشرفته از لحاظ فناوري نيابيم، اما مي توانيم به دنبال نشانه هاي فيزيکي و شيميايي فرآيندهاي بنيادي حياتي باشيم، يعني «زيست نشانه ها». اخترشناسان فراي منظومه شمسي، بيش از 200 سياره را کشف کرده اند که به دور ستارگان ديگر مي گردند و به سياره هاي فراخورشيدي مشهور شده اند. گرچه هنوز نتوانسته ايم بگوييم که اين سياره ها ميزبان حيات هستند يا خير، اما اکنون دستيابي به پاسخ اين پرسش تنها وابسته به زمان است. اخترشناسان جولاي گذشته وجود بخار آب در سياره اي فراخورشيدي را با مشاهده عبور نور ستاره از ميان اتمسفر سياره، تاييد کردند.

    سازمان هاي فضايي جهان در حال طراحي و ساخت تلسکوپ هاي قدرتمندي هستند که با مشاهده طيف هاي نوري سياره، در سياره هاي شبه زميني به جست وجوي نشانه هاي حيات مي پردازند.
    فتوسنتز به خصوص مي تواند زيست نشانه هاي بسيار آشکاري را ايجاد کند. پيدايش فتوسنتز روي يک سياره ديگر چقدر پذيرفتني است؟ بسيار. اين فرآيند در زمين به قدري موفق بود که تقريباً بنياد کل حيات بوده است. گرچه برخي ارگانيسم ها از گرما و متان منفذهاي هيدروترمال غگرما-آبيف اقيانوسي زنده اند  اما اکوسيستم هاي غني روي سطح سياره همگي به نور خورشيد وابسته اند.

    زيست نشانه هاي فتوسنتزي ممکن است دو نوع باشد؛ گازهاي اتمسفري که به طور زيستي پديد آمده اند مثل اکسيژن و محصول آن ازن و رنگ هاي سطحي که نشانگر وجود رنگدانه هاي تخصصي مثل کلروفيل سبز هستند. ايده جست وجوي چنين رنگدانه هايي تاريخچه يي طولاني دارد. يک قرن پيش اخترشناسان در پي آن بودند که تيره شدن فصلي مريخ را به رشد گياهان نسبت بدهند. آنها طيف نور بازتابي از سطح را نشانه گياهان سبز مي دانستند.

    يک مشکل اين استراتژي براي «اچ جي ولز» نويسنده که در «جنگ دنياها» سناريويي متفاوت در ذهن داشت، آشکار بود؛ «رنگ قلمرو گياهي در مريخ، به جاي سبز (به عنوان يک رنگ غالب) ته رنگي از سرخ روشن است.» اگرچه اکنون مي دانيم که مريخ هيچ گياه سطحي ندارد (تيره شدن ناشي از توفان هاي غبار است)، اما «ولز» اين موضوع را پيشگويي کرد که ممکن است ارگانيسم هاي فتوسنتزي روي سياره يي ديگر سبز نباشند.

     حتي زمين هم در کنار گياهان سبز، ارگانيسم هاي فتوسنتزي متنوعي دارد. برخي از گياهان خشکي برگ هايي قرمز دارند و جلبک هاي زير آب و باکتري هاي فتوسنتزي رنگ هايي رنگين کماني دارند. باکتري هاي ارغواني علاوه بر نور مرئي پرتو فروسرخ خورشيدي را جذب مي کنند.

    پس روي سياره يي ديگر چه چيزي غالب است؟ چگونه مي فهميم چه زماني آنها را خواهيم ديد؟ پاسخ ها به اين جزئيات بستگي دارند که چگونه فتوسنتز بيگانه با نور ستاره مادر (متفاوت از نوع خورشيد ما) سازش يافته است؛ نوري که از ميان اتمسفري رخنه مي کند که شايد ترکيبي مشابه اتمسفر زمين نداشته باشد.
     

    (زيست نشانه هاي حيات):
     غير از رنگ هاي بازتابي گياهان، اين خصوصيات نيز مي توانند نشانه هاي حيات باشند؛
    اکسيژن و آب؛ حتي روي سيارها يي بي جان، نور ستاره مادر با تجزيه بخار آب، به طور طبيعي مقداري اکسيژن در اتمسفر سياره توليد مي کند. اما اين گاز به سرعت پراکنده مي شود. علاوه بر آن در اکسيداسيون سنگ ها و گازهاي آتشفشاني نيز مصرف مي شود. بنابراين اگر يک سياره با آب مايع، اکسيژن فراواني داشته باشد، بايد برخي منابع ديگر اين گاز را توليد کرده باشند. فتوسنتز اکسيژني کانديداي اصلي است.
     ازن؛ پرتو خورشيد، مولکول اکسيژن را در استراتوسفر زمين مي شکند که پس از آن براي تشکيل ازن باز با هم ترکيب مي شوند. علاوه بر آب مايع، ازن يک زيست نشانه قوي است. درحالي که مي توان اکسيژن را در طول موج هاي مرئي تشخيص داد، ازن در طول موج هاي فروسرخ قابل کشف است .که براي برخي تلسکوپ ها آسان تر است.
     متان و اکسيژن يا چرخه هاي فصلي؛ اکسيژن و متان يک ترکيب شيميايي ناجورند که دست يافتن به آن بدون فتوسنتز دشوار است. چرخه فصلي اوج و فرود غلظت متان هم نشانه خوبي براي حيات است. روي يک سياره مرده، سطوح متان تقريباً ثابت است که به تدريج در يک جريان درازمدت با شکست. مولکول ها توسط نور ستاره کاهش مي يابد.
    کلريد متيل: اين گاز روي زمين از سوختن گياهان (عمدتاً آتش سوزي جنگل ها) و اثر نور خورشيد روي پلانکتون و کلرين آب دريا به دست مي آيد. اکسيداسيون اين گاز را از بين مي برد. اما پرتو نسبتاً ضعيف استيک ستاره نوع M هم ممکن است توليد مقادير قابل مشاهده اين گاز را ميسر سازد.
    اکسيد نيترو : با تجزيه ماده گياهي، نيتروژن به شکل اکسيد نيترو آزاد مي شود. منابع غيرزيستي اين گاز (مثل صاعقه) ناچيز است.

    دید کلی
    زندگی در روی کره زمین به انرژی حاصل از خورشید وابسته است. فتوسنتز تنها فرایند مهم بیولوژیکی است که می‌تواند از این انرژی استفاده کند. نور. رشد گیاه عمل خورشید را برای گیاهان بازسازی می نماید. علاوه بر این بخش عمده‌ای از منابع انرژی در این سیاره ناشی از فعالیتهای فتوسنتزی انجام شده در این زمان یا در زمانهای گذشته می‌باشد. فعال‌ترین بافت فتوسنتزی گیاهان عالی مزوفیل برگ است.

    سلولهای مزوفیل دارای تعداد زیادی کلروپلاست هستند که حاوی رنگدانه‌های سبز ویژه‌ای به نام کلروفیل برای جذب نور می‌باشند. در فتوسنتز انرژی خورشیدی برای اکسیداسیون آب ، آزاد کردن اکسیژن و نیز احیا کردن دی‌اکسید کربن به ترکیبات آلی و در نهایت قند بکار می‌رود. این مجموعه از کارها را واکنشهای نوری فتوسنتز می‌نامند. محصولات نهایی واکنشهای نوری برای ساخت مواد قندی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به مرحله ساخت قندها واکنشهای تاریکی فتوسنتز گفته می‌شود. محل انجام واکنشهای نوری و تاریکی در داخل کلروپلاست متفاوت است. 

     

    فتوتروپیسم

    (رنگدانه‌های فتوسنتزی):

    انرژی نور خورشید ابتدا بوسیله رنگدانه‌های نوری گیاهان جذب می‌شود. همه رنگدانه‌هایی که در فتوسنتز فعالیت دارند در کلروپلاست یافت می‌شوند. کلروفیلها و باکترو کلروفیلها که در بعضی از باکتریها یافت می‌شوند رنگدانه‌های رایج موجودات فتوسنتز کننده هستند. البته همه موجودات فتوسنتز کننده دارای مخلوطی از بیش از یک رنگدانه هستند که هر کدام عمل خاصی را انجام می‌دهند. از دیگر رنگدانه‌ها می‌توان به کاروتنوئیدها و گرانتوفیل اشاره کرد.
    (کلروپلاست محلی است که در آن فتوسنتز صورت می‌گیرد):
    برجسته‌ترین خصوصیت ساختمانی کلروپلاست ، سیستم فشرده غشاهای درونی است که به تیلاکوئید معروف است. کل کلروفیل در این سیستم غشایی که محل واکنش نوری فتوسنتز است قرار گرفته است. واکنشهای احیای کربن یا واکنشهای تاریکی در استروما (ناحیه‌ای از کلروپلاست که بیرون تیلاکوئید قرار گرفته است) صورت می‌گیرند. تیلاکوئیدها خیلی نزدیک به یکدیگر قرار دارند که به تیغه‌های گرانا موسومند.

    (مکانیزم جذب نور در گیرنده‌های نوری):
    موجودات فتوسنتز کننده دارای دو مرکز نوری متفاوت هستند که پشت سر هم آرایش یافته‌اند و سیستمهای نوری 1 و 2 نامیده می‌شوند. سیستمهای گیرنده در رده‌های مختلف موجودات فتوسنتز کننده تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارند. در صورتی که مراکز واکنش حتی در موجوداتی که نسبتا اختلاف دارند یکسان است.

    مکانیزمی که از آن طریق انرژی تحریک کننده از کلروفیل به مرکز واکنش می‌رسد، اخیرا به صورت انتقال رزونانس از آن یاد شده است. در این فرایند فوتونها به سادگی از یک مولکول کلروفیل دفع و توسط مولکول دیگر جذب نمی‌شوند. بیشتر انرژی تحریک کننده از طریق فرایند غیر تشعشعی از یک مولکول به مولکول دیگر منتقل می‌شود.

    یک مثال مناسب برای درک فرایند انتقال رزونانس ، انتقال انرژی بین دو رشته سیم تنظیم شده (کوک) است. اگر یکی از رشته‌ها ضربه بخورد و درست نزدیک دیگری قرار گیرد رشته تنظیم شده دیگر مقداری انرژی از اولی دریافت نموده و شروع به ارتعاش می‌کند. کار آیی انتقال انرژی بین دو رشته تنظیم شده به فاصله آنها از یکدیگر ، جهت‌گیری نسبی آنها و نیز تواترهای ارتعاشی بستگی دارد که مشابه انتقال انرژی در ترکیبات گیرنده است.

    (واکنشهای نوری فتوسنتز):
    موجودات فتوسنتز کننده از طریق اکسید کردن آب به مولکول اکسیژن و احیای نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید فسفات ،‌ الکترون را به صورت غیر چرخه‌ای منتقل می‌کنند. بخشی از انرژی فوتون از طریق اختلاف PH و اختلاف پتانسیل الکتریکی در دو طرف غشای فتوسنتزی به صورت انرژی پتانسیل شیمیایی (آدنوزین تری فسفات) ذخیره می‌شود. این ترکیبات پر انرژی انرژی لازم برای احیای کربن در واکنشهای تاریکی فتوسنتز را تامین می‌کنند.

    (واکنشهای تاریکی فتوسنتز):
    واکنشهایی که باعث احیای دی‌اکسید کربن به کربوهیدرات می‌شوند موجب مصرف نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید فسفات و آدنوزین تری فسفات می‌گردند. این واکنشها به واکنشهای تاریکی فتوسنتز معروف هستند زیرا مستقیما به نور نیاز ندارند. مکانیزم انجام این واکنشها در گروههای مختلف گیاهی متفاوت است و میزان بازده حاصل هم متفاوت خواهد بود.

    (چشم انداز)
    اخیرا در مجامع بین‌المللی بحثهایی راجع به اعتبار پیشگوییهای مربوط به اثر جنگ هسته‌ای بر بیوسفر به میان آمده است. برخی مطالعات پیشگویی می‌کنند که جنگهای هسته‌ای ابرهای عظیمی از گردو غبار را بوجود می‌آورند که قادرند ماهها جلوی تابش خورشید را بگیرند که به این پدیده زمستان هسته‌ای گفته می‌شود. آنچه مسلم است در غیاب خورشید پوششهای طبیعی و گیاهان زراعی از بین خواهند رفت و از هم پاشیدگی زنجیره غذایی نتایج مصیبت باری را به دنبال خواهد داشت. این موارد بر این واقعیت تاکید دارند که فتوسنتز بدون وجود نور ممکن نیست و فرایند فتوسنتز رمز وجود حیات بر روی کره زمین است.

    (شناخت محیط رشد:فتوسنتز)
    در فرآیند فتوسنتز اندامک(Organell) کلروپلاست که کلروفیل است، انرژی نورانی را گرفته و با کمک آن، ملکول آب را می شکند و تولید انرژی شیمیایی می کند، همین کار انرژی است که در تثبیت گاز انیدرید کربنیک و ساخته شدن قندهای ساده به کار می رود. چنانچه از تعریف پیدا است نور در این عمل، نقش اصلی را به عهده دارد، ولی قسمت اعظم نوری که به گیاه می تابد در عمل فتوسنتز به کار گرفته نمی شود و تنها حدود یک درصد آن صرف این کار می گردد و بقیه مقداری بازتاب و مقداری هم صرف گرم نمودن برگ می شود که به فرآیند فتوسنتز سرعت می بخشد.

    عمل فتوسنتز تا حدود 1200 فوت کندل رابطه مستقیمی با شدت نور دارد ولی از آنجا که بویژه در گیاهانی که شاخساره متراکم دارند تنها معدودی از برگ ها در معرض تابش مستقیم آفتاب هستند و بقیه برگها در سایه سایر برگها واقع می شوند، بنابراین نور باید با شدتی بسیار بیش از مقدار لازم به برگها بتابد تا تمام برگها بتوانند از مقدار لازم نور برخوردار شوند. گیاهان مختلف برای عمل فتوسنتز به شدت نورهای گوناگونی نیاز دارند و بر طبق این نیاز گیاهان را می توان به چهار دسته زیر تقسیم کرد.
     

    •  گیاهان سایه دوست(Shade plants) (مثل سرخس و فیکوس)
    •  گیاهان آفتاب دوست (plants Sun)(مثل داودی و گل سرخ)
    •  گیاهان سایه – آفتاب دوست (Partial shade plants)(مثل بگونیا، سیکلامن، حسن یوسف)
    •  گیاهان غیر حساس (Light intensity intensitive)(مثل ماگنولیا)

    (شناخت نور برای رشد انواع گیاهان):
    سیستم های روشنایی باغبانی، اجازه گسترش فصل رشد و ارائه گیاهان با معادل های داخلی نور خورشید را به شما می دهند. این یک مزیت بزرگ برای کسانی است که می خواهند در طول سال گل های طبیعی ، سبزیجات و گیاهان دیگر داشته باشند. نور مصنوعی یک راه عالی برای شروع پرورش گیاهان شما می باشد. 3 نوع اصلی از سیستم های روشنایی باغبانی وجود دارد.

    روشنایی HID:
    روشنایی HID کارامدترین راه برای تبدیل الکتریسیته به نور است که در دسترس مصرف کننده قرار می گیرد. دو نوع روشنایی HID وجود دارد:

    1 - متال هالید (MH):

    لامپ متال هالید میزان زیادی نور در طیف آبی تولید می کند.  این رنگ از نور رشد گیاه را ترویج می دهد و برای رشد برگ های سبز عالی است و گیاهان را متراکم نگه می دارد. این نوع که به عنوان منبع نور اصلی استفاده می شود بهترین نوع نور است (در صورت عدم و یا کم بودن نور طبیعی خورشید).. متوسط طول عمر آن حدود 10000 ساعت است.

    لامپ فراتر از این زمان روشن خواهد بود اما با توجه به کاهش تدریجی نور، دیگر ارزشی ندارد و در نهایت می سوزد. اگر شما لومن خود را در هر واحد انرژی مصرف شده مقایسه کنید ، هالید های فلزی در هر وات تا 125 لومن تولید می کند و چراغ های فلورسنت استاندارد در هر وات 39 لومن و لامپ های رشته ای استاندارد 18 لومن در هر وات تولید می کنند.
     
    لامپ متال هالید

    2 - سدیم فشار بالا (HPS):
    لامپ های سدیمی با فشار بالا،  نور قرمز-نارنجی منتشر می کنند. این گروه از نورها محرک هورمون ها در گیاهان هستند و باعث افزایش گلدهی و جوانه زنی می شوند. آن ها بهترین چراغ رشد در دسترس برای روشنایی ثانویه یا مکمل هستند (می توان همزمان با نور خورشید از این چراغ ها استفاده کرد). این حالت برای برنامه های رشد گلخانه ای بسیار ایده آل است.

    این روشنایی دارای دو ویژگی می باشد که انتخاب آن مقرون به صرفه است. طول عمر متوسط آن ها دو برابر هالیدهای فلزی است اما پس از 18000 ساعت استفاده، آن ها شروع به دریافت برق بیشتری می کنند در حالی که به تدریج نور کمتری تولید می کنند. لامپ های HPS 140 لومن در هر وات تولید می کنند. نقطه ضعف آن ها این است که در طیف آبی کمبود دارند.

    اگر یک باغبان رشد یک گیاه را زیر نور لامپ HPS شروع کند، رشد عمودی چشمگیری را می بیند. بوته گیاهانی که رشد نازک و دراز دارند را قبل از این که زیر نور ثابت رشد کند، در هیچ زمانی نباید هرس کنید. به جز استفاده از چراغ HPS در گلخانه، باید از یک منبع نور که طیف آبی هم از خود ساطع می کند استفاده کرد. منابع نور که دارای خروجی بالا در طیف آبی هستند مانند نور خورشید و لامپ های MH می توانند هرگونه کمبود لامپ های HPS را جبران کنند.
     
    لامپ سدیمی:

    تا همین اواخر، چراغ های فلورسنت تولید کمی داشته اند و بیش از حد بزرگ بودند و بیشتر برای شروع رشد نهال ها از آن ها استفاده می شد. طیف کامل چراغ های فلورسنت CFL و T5 تغییر کرده است. در 75 تا 90 لومن در هر وات ، این چراغ ها انرژی کارامد و موثری دارند، به ویژه زمانی که چندتا از آن ها استفاده می شود. چراغ های فلورسنتی دارای خواص تفسیر رنگ بهتر و تولید حرارت کمتر از لامپ های رشته ای و لامپ های HID هستند. این باعث می شود که بتوان آن ها را در نزدیک گیاهان قرار داد (در عرض چند اینچ).

    توصیه می شود که این چراغ ها را برای گرفتن نتیجه بهتر، بیشتر از چند فوت از گیاهان قرار ندهند. لامپ های 2700k تا 3000k طیف نور قرمز تولید می کنند که باعث ترویج گل می شود. لامپ های 5000k تا 6500k طیف نور آبی تولید می کنند که باعث رشد کلی گیاه سبز می شود.
    لامپ های T12 استاندارد طیف کامل، برای  نهال ها و شروع رشد خوب هستند و برای بعضی گیاهان مانند بنفشه آفریقایی که برای رشد به نور کم نیاز دارند مناسب است. این چراغ ها کارامد نیستند و چراغ های T5 که یک منبع نور بهتر برای جوانه زنی و گلدهی هستند جایگزین آن ها شده اند.

    لامپ های رشته ای برای رشد گیاه

    این چراغ ها بسیار ارزان هستند ولی بسیار ضعیف و ناکارامد برای گیاهان می باشند. در بهترین حالت می توان از آن ها به عنوان نور مکمل برای گیاهان خانگی استفاده کرد. لومن تولید شده از این چراغ ها در مقایسه با چراغ های HID و فلورسنت بسیار کم است. چراغ های جدید CFL 40 وات به اندازه یک لامپ رشته ای 150 وات نور تولید می کنند. این لامپ ها برای صرفه جویی در انرژی در 60 روز اول استفاده می شوند. 

    لامپ رشته ای:


     

    لامپ های LED

    چراغ های LED جدید ترین گزینه روشنایی برای گیاهان هستند. این ها کارامدترین و جالب ترین چراغ های در دسترس برای رشد گیاهان هستند. انواع مختلفی از چراغ های LED مورد آزمایش قرار گرفته است و هیچ کدام بهتر از چراغ های فلورسنت ارزان تر با وات مشابه نبودند.. این لامپ ها برای گیاهانی که می خواهید دیده شوند توصیه نمی شوند چون وقتی چراغ ها روشن هستند ظاهر گیاهان غیر طبیعی به نظر می رسد.

    تفاوت و اثر ال ای دی و بخارسدیم و فلورسنت بر گیاهان:

    کاهش مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری همواره یکی از دغدغه‌های اصلی فعالان عرصه‌های مختلف تولیدی می‌باشد. در همین راستا جایگزینی لامپ‌های قدیمی با لامپ‌های LED در گلخانه‌ها، نه تنها موجب کاهش 60 تا 70 درصدی مصرف انرژی می­گردد بلکه موجب رویش بهتر و یکنواخت گیاهان می­گردد.
    همانطور که از نمودارهای فوق مشخص است، لامپ های HPS  و CFL در طول موج های موثر  فوتوسنتز،  راندامان کارکرد پایینی دارند، این باعث شده است که ال ای دی  ها  جایگزین مناسبی برای آنها  برای روشنایی گلخانه ها باشند.

    مزیت LED نسبت به HPS:

    1. طول موج مناسب: لامپ­های LED فقط طول موج مفید برای گیاه را تولید می­کنند. یک چراغ LED با مصرف 100 وات معادل یک لامپ 400 وات HPS در فرایند فتوسنتز مفید خواهد بود.
    2. بازده نوری بالا: از دیگر مزیتهای لامپهای LED می توان به بازده نوری (lum/watt) بالای این لامپها اشاره نمود. در حال حاضر لامپ‌های led بازده‌ای بین 74 تا 180 لومن بر وات را دارا می‌باشند و این در حالی است که این مقدار برای لامپ‌های رشته‌ای 10 تا 15 لومن بر وات، برای لامپ‌های کم‌مصرف 45 تا 65، برای لامپ‌های بخار جیوه 35 تا 60، برای لامپ‌های بخار سدیم 60تا 130 و برای لامپ‌های متال هالید 75 تا 85 لومن بر وات می‌باشند. در زیر نمودار مقایسه بازده نوری انواع لامپها آورده شده است.
    3. گرمای تابشی کمتر: اگر شما در گلخانه از لامپهای HPS استفاده می­کنید حتما متوجه گرمای تابشی بیش از حد این لامپها شده­اید. این گرما موجب تبخیر آب برگ­ها و گلبرگ­ها شده و به همین دلیل لامپ­های HPS نباید نزدیک گیاه نصب شوند. این درحالیست که لامپ­های LED گرمای تابشی ناچیزی دارند و در نتیجه می­توان آنها را در فاصله­ی کمی نسبت به گیاه نصب کرد. 
    4. گرمای محیط کمتر: با استفاده از لامپهای LED به دلیل بهره­وری بالاتر و در نتیجه تولید گرمای کمتر، در مصرف انرژی سیستم تهویه گلخانه نیز صرفه جویی خواهید شد.
    5. عدم وجود مواد خطرناک برای محیط زیست: لامپ­های HPS، فلورسنت و متال هالید دارای موادی مثل جیوه و سرب هستند که برای طبیعت مفید نیست. لامپ‌های LED کاملاً دوستدار طبیعت بوده و حتی در صورت شکستن کوچکترین آسیبی به محیط زیست نمی­زنند.
    6. طول عمر: لامپ‌های LED به طور میانگین نسبت به سایر لامپ­ها 5 برابر بیشتر عمر می­کنند.
    7. قابلیت تنظیم زاویه تابش و شدت نور: در لامپهای LED با استفاده از لنزهای مناسب می­توان به راحتی زوایای تابش نور و سطح پوشش را کنترل نمود. همچنین شدت نور لامپهای LED با استفاده از درایورهای مناسب به راحتی قابل کنترل می­باشد.
    8. نور یکنواخت: به دلیل قابلیت کنترل بالایی که لامپ­های LED دارند نور تولید شده توسط این لامپ­ها یکنواخت تر از سایر لامپ­ها می­باشد.
    9. افت نوری کم: افت نوری در LED با گذشت زمان  میزان ناچیزی می باشد. این در حالیست که سایر لامپ ها به مرور زمان دچار افت شدید شدت نور می‌گردند .
    10. امکان استفاده از انرژی­ خورشیدی: در تامین روشنایی بوسیله انرژی خورشیدی، بهترین گزینه، لامپ­های LED می­باشند. این امر به دلیل راندمان بالا و همچنین سطوح ولتاژ پایین مورد نیاز لامپ­های LED می­باشد که از هدر رفتن انرژی تولید شده بوسیله­ی سلول­های خورشیدی به شدت جلوگیری می­کند.

    خلاصه فواید LED نسبت به HPS  در  رشد گیاه :

    - 25٪ سبک تر | 15٪  رشد سریع تر | 10٪ عملکرد بالاتر
    - 65% مصرف کمتر
    - طیف ایده آل برای رشد ، گلدهی و شبیه سازی
    - گرمای تابشی صفر ، که می تواند به گیاهان آسیب برساند
    - طول عمر بالا
    - کاهش هزینه سرمایش گلخانه

    کاربردهای لامپهای LED در صنایع کشاورزی:

    • گلخانه­ های صنعتی
    • گلخانهای خانگی
    • گلخانهای عمودی
    • تحقیقات کشاورزی
    دیدگاه‌ها
    نام
    ایمیل
    نظر
    فرزانه خطیبی
    1401/01/04 01:31

    سلام گل بونسای تقریبا چقدر نور احتیاج داره ک برگاش نریزه؟

    webmaster
    1401/01/20 13:28
    پاسخ به:فرزانه خطیبی

    درود 

     اگر منبع نور طبیعی است باید بصورت ملایم باشد یعنی زیر نور مستقیم خورشید قرار نگیرید همچنین در محیط  با نور کم هم نباشد . در صورتی  که نور رشد گیاه مصنوعی دارید (لاپ رشد گیاه)بادی تصویر گیاه خورد را به شماره واتی آپ 09120644138 ارسال نمایید تا .کارشناسان به نسبت گونه و ابعاد گیاهتان توان لامپ رشد گیاه مناسب برای گیاهتان را به شما بگویند
    سپاس 

    kave
    1400/12/25 16:35

    سلام گل قاشقی باید بهش آفتاب بخوره؟میزان نوری ک نیاز داره چقدره؟

    webmaster
    1401/01/20 13:29
    پاسخ به:kave

    درود 

    گل قاشقی از دسته گیاهان سایه دوست می باشد که نور ملایم جهت رشد آن کافی می باشد.

    مریم محمودی
    1400/12/23 16:16

    من تو خونه گل زنبق دارم اما متاسفانه گل نمیده مشکلش از چیه نورش کمه؟

    webmaster
    1401/01/20 13:31
    پاسخ به: مریم محمودی

    درورد

     دقیقا ، گیاهان گلده به نور بیشتری به نسبت گیاهان غیر گلده جهت گلدهی نیاز دارند. با تهیه نور رشد گیاه شدت نور تابشی را افزایش دهید. 

    سیما جم
    1400/12/12 10:36

    لامپ های سدیمی با فشار بالا برای افزایش گلدهی و جوانه زدن گل و گیاه عالیه👌🏻

    آوا بهمنی
    1400/12/09 00:18

    مسلم هست که هیچ نوری مثل نور و خورشید برای گل و گیاه نمیشه اما با استفاده از یک لامپ ال ای دی مرغوب میشه به طول عمر گل و گیاهان کمک کرد و البته لامپ های ال ای دی نسبت ب لامپ های hps خیلی بهتره کیفیتش

    ظفر
    1400/11/04 15:56

    سلام بنده یه تعداد قابل توجهی گیاه دارم ولی رشد چندتا از این گیاهام متوقف شده البته شرایط برای همشون تقریبا یکسان از آبیاری و شرایط نور ... بنظرتون چه مشکلی میتونه باعث توقف رشد گیاه ها بشه ؟؟؟

    webmaster
    1400/11/14 12:39
    پاسخ به:ظفر

    درود

    عوامل مختلفی وجود دارد همچون خاک، کود، گلدان... علاوه بر این گیاهان نیاز متفاوت از هم داشته بطور مثال برخی آفتاب دوست بوده و برای رشد نیاز به نور شدید دارند و برخی دیگر سایه دوست هستند. باتوجه به فرموده ی شما که تعداد قابل توجهی گیاه دارید و شرایط ( نور، آبیاری ...) برای همه یکسان است باید توجه نمایید هر یک از گیاهانتان با توجه به نیاز خودش آبیاری ، سم پاشی و ... در کل مراقبت گردد

    فرهود
    1400/10/13 15:01

    بسیار عالی و کامل ممنونم

    حدیث
    1400/01/21 11:27

    سلام مطالب خوب بود
    آیا گیاهی که زیر نور آبی هست زود تر رشد می کند یا گیاهی که زیر نور قرمز؟

    webmaster
    1400/01/24 10:37
    پاسخ به:حدیث

    سلام طیف نوری که منتج به نور آبی میشود برای گیاهان رویشی از زمان جوانه زنی مورد استفاده قرار می گیرد. و همچنین طیف نوری صورتی برای گیاهان گلده. در واقع طیف نور رشد گیاه تاثیری در سرعت رویش ندارد. 1 - مدت زمان نوردهی 2 - توان مناسب (بالا) لامپ رشد گیاه 3 - فاصله مناسب لامپ از گیاه (30 - 40 ) سانت، کودهی ..... در سرعت رشد گیاه موثر هستند.

    ناشناس
    1400/01/17 17:31

    خوب بود

    ثریا
    1399/02/17 13:08

    خوب است

    safarishahla
    1398/09/26 12:45

    خیر رنگ نور و چراغ رشد گیاه مهم نیست این نانومتر های رشد گیاه است که در رشد گیاه تاثیر می گذارد.

    ناشناس
    1397/10/12 00:01

    با سلام مطالب جالب بود
    اما سوال اینکه آیا رنگ لامپ ها بر رشد و گل دهی گیاهان تاثیری دارد یا خیر؟
    اگر پاسخ مثبت است تاثیر آن چگونه است؟

    ناشناس
    1397/04/31 14:31

    سری مولتی چیپ با پروژکتور یا وال واشر همه ی این سری ها نور رشد گیاه هستند ؟ فرق آنها در چیست؟

    zamani
    1397/03/24 11:05

    سلام و عرض ادب. ال ای دی رشد گیاه تکنولوژی جدید تر و بی عیب و نقص تری نسبت به متال هالید است و گرمایی تولیید نمی نماید.

    ناشناس
    1397/01/22 13:54

    این نورها گرما تولیید میکنند؟

    حسن
    1396/02/27 12:01

    بسیار مفید بود ممنون

    zamani
    1395/11/06 11:27

    با سلام به شما دوست عزیز باید بگم لامپ متال هالید و همچنین بخار سدیم منسوج شده اند آن هم به دلیل مصرف انرژی بالا و تولید گرما تکنولوژی ال ای دی ها بسیار پیش رفته تر می باشد.

    ناشناس
    1395/11/06 10:47

    نظر جدید

    مشاوره خرید
    ۰۲۱-۸۸۵۶۵۴۷۹

    محصولات جدید

    مقالات مرتبط